{loadmoduleid 92}

 

 

 

Classicale Werkgroep
Kerk en Israël Utrecht

Protestantse Kerk in Nederland

Piet Warners


Soms lees je twee of drie boeken simultaan, die je, hoe verschillend ook, toch als complementair beleeft. Dat overkwam mij met twee boeken die ik als recensie-exemplaar ontving, terwijl ik het derde als sinterklaascadeau kreeg.
Ter recensie: 'Jodenhaat'- geschreven door Ron van der Wieken, cardioloog in ruste, voorzitter van het Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom. Het is geschreven 'om vooral de niet-joodse lezer zich er van bewust te maken dat veel van zijn gedachten over joden berusten op eeuwenoude stereotypen, die weer allemaal hun eigen historische en psychologische achtergronden hebben' (blz 18). De schrijver werkt dat helder en overzichtelijk uit in een aantal hoofdstukken. In eerste instantie chronologisch, beginnend met voorchristelijke jodenhaat. Het hoofdstuk over christelijke jodenhaat zou door iedereen gelezen moeten worden. Het verwijt van de Godsmoord, het bloedsprookje (als u niet weet wat dat is: lees dit boek) - kortom hoe in de Middeleeuwen tegen de joden werd aangekeken en hoe ze daarom werden behandeld, achtervolgd, vermoord. Het zal voor christelijke lezers wellicht even slikken zijn als ze de opmerkingen lezen over Paulus en Luther. Vervolgens gaat het over de verwijten die aan de joden gemaakt worden in de moderne tijd. Elke keer denk je weer: er is niets nieuws onder de zon. Alleen al daarom moet je dit boek lezen om eens te meer de valkuilen, waar je steeds weer intrapt, te onderkennen. Ik heb ooit betoogd dat jodenhaat, antisemitisme de oervorm van discriminatie is. Haat jegens Israël is - zoals Miskotte al betoogde - ten diepste haat tegen de God van Israël. Allerlei lijnen worden getrokken, die tenslotte uitkomen in dat onbegrijpelijke gebeuren van de Shoa, de industriële moord op 6 miljoen Joden en vele anderen.
Van der Wieken spreekt ook uitvoerig over Israël in het hoofdstuk over antizionisme en anti-Israëlisme als uitingen van anti-judaïsme. Hij maakt helder dat gerechtvaardigde kritiek op het beleid van de Israëlische machthebbers niet onmiddellijk het etiket van antisemitisme opgeplakt moet krijgen. Alsjeblieft niet. Tegelijk breekt hij een lans voor het bestaan van de Joodse staat. En juist in de dagen van de vreselijke aanslagen in Parijs begrijp je hoe voor veel joden in Europa die staat als de reddingsboei gezien wordt in deze tijd van toenemend antisemitisme, toenemende jodenhaat. In ieder geval geeft Van der Wieken veel stof tot nadenken.
En dan las ik gelijktijdig: Toine van Teeffelen: 'Liefde, woede en waardigheid. Leven als gezin op de bezette Westelijke Jordaanoever.' De schrijver is gehuwd met een Palestijnse en woont met vrouw, dochtertje en zoontje in Bethlehem. Hij werkt voor het Arab Educational Institute, een Palestijnse organisatie verbonden met de internationale vredesbeweging Pax Christi (in ons land tegenwoordig Pax). Hat AEI probeert via informeel, buitenschools onderwijs vooral jongeren en vrouwen sterker te maken en hen ook te laten opkomen voor hun rechten ten overstaan van een lokaal en internationaal publiek. Het boekje bestaat uit een keuze van dagboekaantekeningen uit de periode 2006 tot 2014. De hoofdstukjes zijn in feite een soort columns, waarin allerlei episodes, ervaringen, ongemakken en ook boosheid beschreven worden die je als Palestijn ondervindt in dit gebied waar het Israëlische leger het voor het zeggen heeft. Het is heel goed om daar van binnenuit kennis van te nemen. Je wordt er niet vrolijker van. Uiteraard kan het niet anders dan eenzijdig zijn. Zó wordt het beleefd. Je fronst de wenkbrauwen bij het vaak intimiderende, vernederende optreden van de Israëliërs. Plaatsvervangende schaamte voel ik wel eens... Kan dat niet anders? Vast wel, maar het gebeurt niet. Soms denk je: ja maar die situatie is niet uit de lucht komen vallen; er zit een lastige geschiedenis achter. Daarover wordt gezwegen. Dat neemt niet weg dat door Van Teeffelen en de organisatie daar goed werk gedaan wordt. In 2010 kon ik daar kennis van nemen, Ik was diep onder de indruk. Nog een laatste opmerking: in de inleiding meldt de schrijver dat er dankzij de Palestijnse autonomie (hoe beperkt ook) een eigen Palestijns leerplan ontwikkeld kon worden. Ik zou daar toch graag wat meer over weten vanwege de vele geruchten die daarover de ronde doen. Geruchten die zouden wijzen op jodenhaat in dat leerplan. Jodenhaat waarvan ik in dit boekje niets bespeur. Dat is een compliment aan de schrijver.
En dat derde boek waarover ik sprak? Een kort geleden verschenen roman van Simon Hammelburg: Van binnen is alles stuk. Herinneringen van vernielde generaties. Een roman gebaseerd op 1200 interviews met Holocaustoverlevenden en hun kinderen. (Een eerdere versie verscheen in 1996: Kaddisj voor Daisy) In dat boek ervaar je waartoe de jodenhaat heeft geleid en hoe dat doorwerkt tot in het derde en vierde geslacht van hen die gehaat worden. De titel zegt niets te veel. Een indrukwekkend boek. Het tegelijk lezend met het boekje van Van Teeffelen: laat er toch alsjeblieft oog en hoop zijn voor de derde en vierde generatie in Israël en de Palestijnse gebieden.

Ron van der Wieken: Jodenhaat. Het verhaal van een uiterst explosief en destructief element in de westerse cultuur. 165 blz. Mastixpress, 2014 ISBN 978 94 92110 015. € 12,50
Toine van Teeffelen: Liefde, woede en waardigheid. Leven als gezin op de bezette Westelijke Jordaanoever
108 blz. Narratio, 2014 ISBN 978 90 5263 4920. € 10.-
Simon Hammelburg: Van binnen is alles stuk. Herinneringen van vernielde generaties. 249 blz. Aerial Media Company 2014. ISBN 978 94 0260 0278. € 17,95