Piet Warners
Twee totaal verschillende boeken over Israël. Vorig jaar verscheen 'Mijn beloofde land' van Ari Shavit – columnist van Haaretz – en begin dit jaar in de CIDI-informatiereeks 'Tussen hoop en catastrofe' van Klaas Smelik. Shavit schrijft bewogen, van binnenuit, hij sleept je wars van propaganda mee en doet je de complexiteit van de Israëlische geschiedenis en samenleving min of meer begrijpen. Smelik kijkt er betrokken maar van buitenaf tegenaan.
Shavit: “Enerzijds is Israël het enige land in het Westen dat een gebied van een ander volk bezet houdt. Anderzijds is Israël het enige land in het Westen dat in zijn voorbestaan bedreigd wordt. …. (dat maakt) dat Israëls situatie uniek is (blz 12).” Daarmee is het probleem onder woorden gebracht. Het wordt op een uitermate boeiende, confronterende en soms schokkende wijze uitgewerkt. De eerste woorden van de inleiding luiden: 'Zolang ik me kan heugen, herinner ik me angst – existentiële angst (blz 9).' Diep in de Israëlische maatschappij leeft de angst. Dit boek is een poging in het reine te komen met de vele elkaar tegensprekende aspecten die de Israëlische samenleving kenmerken. 
Hij houdt hartstochtelijk van zijn land. Dat klinkt door in de titel van het boek. Maar je kunt die titel ook op andere manieren horen. Liefde voor zijn land, ook trots op wat bereikt werd op het gebied van ontginning en landbouw, de opbouw van het leger, en niet te vergeten de hoge vlucht die de hightech heeft genomen. Hij onderscheidt drie fasen: de eerste twintig jaar de kibboetsfase, de tweede twintig jaar de legerfase en daarna die van de hightech. Hij onderscheidt ook een zevental ontwikkelingen ná de Jom Kippoeroorlog die geleid hebben tot de huidige zeer verdeelde staat.
Je kunt in de titel ook cynisme en teleurstelling horen over wat er allemaal verkeerd ging. Met genadeloze eerlijkheid wordt dat verteld. Bijvoorbeeld over het lot van Lydda, een Arabische stad vlakbij de internationale luchthaven Ben Goerion. Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in 1948 werd op wrede, bittere wijze de bevolking van die stad met veel geweld en ten koste van veel slachtoffers verdreven. 'Lydda is onze zwarte doos, met daarin het duistere geheim van het zionisme' (blz 129). Lang is aan deze feiten voorbij gezien, zoals veel van de binnenkomende Zionisten voorbij zagen aan het feit dat ook anderen in het land een plek hadden,. Deze eerlijkheid en genuanceerdheid van het boek maakt het uniek. 'Triomf en tragedie van Israël' – is de ondertitel. Beide krijgen het volle pond.
In de titel klinkt ook een vraagteken door. Is dit het nu? Heeft de staat nog levensvatbaarheid? Of heeft het zionistische project Joodse Staat zijn langste tijd gehad en gaat het ten onder aan onderlinge verdeeldheid en/of aan de alom aanwezige Arabische dreiging? En ook aan het voortduren van de Joodse aanwezigheid op de Westbank?
Shavit heeft veel mensen geïnterviewd. Mensen die betrokken waren bij kernontwikkelingen in de Israëlische geschiedenis. Over zijn keuze zou je kunnen twisten. Zoals dat maar een enkele Palestijn ten tonele wordt gevoerd, maar dan wel één die Israël als een incident ziet in de recente geschiedenis van het Midden Oosten. Veel meer dan een aankondiging van dit rijke boek is deze bespreking niet. Het is een must om te lezen als Israël je ter harte gaat. 
Het boek van Smelik berust op bronnenonderzoek. Hij begint bij het ontstaan van het politieke Zionisme en trekt ons zo de geschiedenis van Israël binnen. Interessant is zijn observatie dat in de jaren '20 en '30 van de vorige eeuw veel Arabieren het mandaatgebied Palestina zijn binnengekomen vanwege de door het Zionisme toenemende voorspoed van het land. Dat geeft toch een wat andere kijk op het vluchtelingenprobleem. Waar Shavit de tot voor kort verborgen geschiedenis van het lot van Lydda blootlegt, gaat Smelik in op de zaken rond het veel bekendere lot van Deir Yassin. Zijn boek is verschenen in de CIDI-informatiereeks, probeert objectief te zijn en biedt een uitstekend overzicht van de geschiedenis van het moderne Israël. Meerwaarde: een zestal bijlagen met belangrijke teksten uit die geschiedenis.
Twee verschillende boeken die samen een stevige bijdrage bieden voor ons denken over het Midden Oosten en de conflicten daar!
Ari Shavit: Mijn beloofde land. De triomf en tragedie van Israël.
Uitgeverij Unieboek / Het Spectrum, Houten, 2013 479 bladzijden
ISBN 9789000326099 € 29,99
Als ebook: ISBN 9789000326105 € 23,99
(Prof. Dr.) Klaas A.D.Smelik: Tussen hoop en catastrofe – Tikva of Nakba. Het conflict tussen Israël, de Palestijnen en de Arabische wereld,
Uitgeverij Aspekt, Soesterberg 2014. 302 bladzijden
ISBN 9789461534088 € 18,95