Een Joodse benadering

“Hierna gebeurde het, dat God Abraham op de proef stelde, Hij zeide tot hem: Abraham, en deze zeide: Hier ben ik. En Hij zeide: Neem toch uw zoon, uw enige, die gij liefhebt, Isaäk, en ga naar het land Moria, en offer hem daar tot een brandoffer op een der bergen, die Ik u noemen zal." (Genesis 22, NBG vertaling)

De binding van Isaäk (de akeda), zoals dit verhaal in de Joodse traditie genoemd wordt, is wellicht een van de meest problematische verhalen van de Bijbel. Hoe kan een vader dit doen? En waarom vraagt God dit van Abraham?
De Midrasj - een verzameling van uitleggende verhalen rond Bijbelteksten - is een voorbeeld van de typisch Joodse manier van Bijbel lezen. Hierin worden deze vragen zeer serieus genomen, en wordt er nagedacht over mogelijke antwoorden. Abraham denkt wel degelijk na over wat hem gevraagd wordt. En hij weet, zo vertelt een Midrasj (Midrasj Rabbah, s.Vayera), dat God uiteindelijk zelf voor een slachtoffer zal zorgen. Want zegt Abraham niet tegen de knechten die achterblijven als hij samen met zijn zoon de berg Moria beklimt: “Wanneer we hebben aanbeden, zullen wij tot u terugkeren” (vs.5)

Ook Isaäk krijgt een duidelijker gezicht, als we de Midrasjverhalen lezen. Zo zou hij geheel vrijwillig zich willen opofferen voor zijn geloof in deze ene God. Hij neemt als het ware zelf het initiatief in handen. Aardig in dit verband is ook, dat volgens bepaalde tradities Isaäk niet langer een kind is dat op weg gaat met zijn vader, maar al een volwassen man van 37 jaar. In hoofdstuk 23 lezen we namelijk dat Sara overlijdt. Als reden voor haar dood wordt haar bezorgdheid gezien voor de afloop van het gebeuren op de berg Moria. Sara is 127 jaar oud als zij sterft, dus moet Isaäk 37 jaar geweest zijn (zie Genesis 17: 17). Isaäk was zich dus volledig bewust van wat er gebeurde.
Boven Genesis 22 staat (NBG vertaling): Abrahams geloof op de proef gesteld (zie ook 22:1). Een Midrasj beweert echter het tegendeel: het is Abraham die God op de proef stelt! God die hem een talrijk nageslacht beloofd had, is Hij trouw aan zijn belofte? Een verrassend perspectief.

Het verhaal van de Binding van Isaäk geeft ons veel meer om over na te denken; en door het verhaal niet onnodig te dramatiseren, maar te lezen met bijvoorbeeld de hulp van de Midrasjverhalen, kan het een verrijking betekenen voor het bijbelonderwijs.

Jan Finnema

gepubliceerd 1998