Sjabbat in Israël: “motsé sjabbat”
In Nes Ammim (een christelijk dorpje, dat zich o.a. inzet voor een beter verstaan van het Jodendom) werd als leer-element, samen met Joodse leraren, een eigen liturgie ontwikkeld, vergelijkbaar met de Joodse liturgie voor de feestelijke maaltijd op 'erev sjabbat', sjabbatavond, in kibboetsiem.
Geleidelijkaan begrepen wij, dat na een scheiding tussen het profane en het heilige ook weer een scheiding tussen het heilige en het profane moet plaatsvinden: 'ben kodesj le-chol'. Hoe kan het immers anders?
Inderdaad, er is ook 'motsé sjabbat', het 'weggaan' van de sjabbat. De pijler is er, de engel des Vredes keert terug naar de Allerhoogste, in Wiens dienst de engelen staan.
Deze liturgie wordt in Israël minder intens beleefd. Wanneer een Jood bij dat moment stilstaat, zo leerden we, wordt een sjabbatkaars in een overvolle wijnbeker gedoofd: de vreugde van de sjabbat moet overstromen en de geur van de sjabbat, in de vorm van een geurig kruid, mag je meenemen, de werkweek in, als je weer mede-schepper wordt, en taken in deze wereld op je gaat nemen. Het lofzingen en genieten als schepsel is weer voorbij...
Dit riep in Nes Ammim vragen op. De sjabbat behoort tot de schepping: God zegende en heiligde de zevende dag, en het is de Joden geboden de sjabbat niet verloren te laten gaan. We moeten de sjabbat dus serieus opvatten. Maar hoe kunnen wij, christenen, scheiding maken tussen het heilige en profane, onze zondag? “Hm,” zei Jehezkel Landau, onze leraar, “interessant: scheiding tussen twee vormen van heiligheid. Daar moeten jullie zelf over nadenken, wat dat voor jullie betekent.” Dat deden we. Het was een moeilijke opgave, want 'zondag' betekent niet voor elke christen hetzelfde.
Hoe maak je scheiding 'ben kodesj le-kodesj'? Een vraag, die na de eerste christenen, die volgens het nieuwe testament beide vierden, niet meer aan de orde is geweest. Een vroege kerkvader zei: vier de sjabbat als schepsel temidden van al het geschapene: prijs God met liederen, dankgebeden en studie. Bereid daarna de komende week als mede-schepper voor: begin met het liefdemaal, collecteer voor de armen, doe voorbede voor verdrukten.
Wat de christenen van toen deden, is nu niet gemakkelijk: een kleine motsé sjabbat liturgie met het aansteken van de paaskaars aan het sjabbatlicht. Je kunt je afvragen wat latere kerkvaders teweeg brachten, toen ze christenen verboden de sjabbat te gedenken, en Joden vervolgden omdat ze de sjabbat bewaarden.
Machteld de Goederen
gepubliceerd 2005