Poeriem: Lotenfeest
Op 14 adar (februari/maaart) vieren de Joden Poeriem, het Lotenfeest; maar in de synagoge wordt al een voorzet gegeven op de sjabbat vóór Poeriem door de lezingen uit de Tora: “Gedenk wat Amalek u gedaan heeft...” tijdens de woestijnreis (Deuteronomium 25:17 e.v.) en uit de Profeten: de strijd tussen koning Saul en Agag, koning van Amalek (I Samuel 15).
Haman, ‘de Agagiet’ (dus een Amalekiet) en dienaar van koning Ahasveros van Perzië, gooide het lot - het poer - om de datum te bepalen waarop hij de Joden zou uitroeien. Ester, de Joodse vrouw van Ahasveros werd door haar oom Mordechai op de hoogte gebracht en wist met gevaar voor eigen leven deze ‘Endlösung’ te voorkomen. Haman en zijn zonen werden het slachtoffer van hun eigen plannen. Dat wordt gevierd met Poeriem.
Vóórdat Ester haar leven in durfde te zetten, heeft ze drie dagen gevast (nota bene op Pesach!), net als alle Joden uit de hoofdstad Soesan. Gedragen door die steun durfde ze - tegen alle hof-etiquette in - naar de koning te gaan, om hem te vertellen van Hamans plannen. Ter herinnering daaraan wordt de dag voor Poeriem gevast van zonsopgang tot zonsondergang. Daarna kan de uitbundige viering van de redding beginnen.
In de synagoge wordt bij de avonddienst en de ochtenddienst het bijbelboek Ester uit een rol (megilla) op een speciale melodie gereciteerd. Telkens wanneer de naam van Haman klinkt, maken vooral de kinderen lawaai, met ratels, met deksels, of door te schreeuwen en te trappelen. Zo wordt het kwaad overschreeuwd; men wil de naam van deze aartsvijand niet horen.
Volgens bijbels gebruik ontvangen de armen giften en worden tussen vrienden geschenken (vaak in de vorm van eten) uitgewisseld.
Thuis worden spelletjes gedaan; er wordt gezongen en speciaal poeriem-gebak gegeten: kiesjeliesj (een verbastering van het Duitse Küchlein), ook wel hamansoren genoemd. Voor deze gelegenheid mogen dingen die anders niet mogen, o.a. dronken worden ofwel zóveel drinken dat je het verschil niet meer weet tussen ‘vervloekt Haman’ en ‘gezegend Mordechai’.
Door de vrolijkheid en de verkleedpartijen lijkt dit feest een beetje op carnaval. Vooral de kinderen verkleden zich als de hoofdfiguren uit het verhaal, of als andere figuren die op dat moment populair zijn.
Martha Alderliesten
gepubliceerd 2001