In een protestantse kerk ligt op de preekstoel of de lessenaar vaak een prachtige oude Bijbel. Opengeslagen, want er moet uit gelezen kunnen worden. Maar weinig van die kanselbijbels in de Statenvertaling worden nog gebruikt voor de Schriftlezing. Daar wordt een nieuwere vertaling voor gebruikt, vaak de nieuwste.
Wie in een synagoge binnenkomt, ziet geen opengeslagen “Bijbel” of Tora-rol.
Door de week zijn de Tora-rollen vaak opgeborgen in een kluis, want ze zijn kostbaar. Niet alleen omdat ze handgeschreven zijn, met speciale inkt op perkament. Meestal zijn de rollen ook oud. Ze kunnen meer dan honderd jaar meegaan. Toen in de Liberale synagoge in Utrecht een nieuwe Tora-rol feestelijk ingehaald werd, zei rabbijn Soetendorp tegen de aanwezige kinderen dat hun kleinkinderen of hun achterkleinkinderen nog uit deze rol zouden lezen.
Op een Tora-rol zijn de eerste vijf Bijbelboeken geschreven. (Meestal wordt “Tora” met “wet” vertaald; een veel betere vertaling is “onderwijzing”.) Het lezen uit zo’n rol valt niet mee. De woorden bestaan alleen uit medeklinkers. Ook leestekens ontbreken. Wie uit een Tora-rol lezen wil, moet studeren!
Op sjabbat staan de rollen in de heilige Arke, een speciale kast met een gordijn ervoor.
Het hoogtepunt van de dienst is als een Tora-rol uit de Arke gehaald wordt om eruit te lezen. De rol wordt rondgedragen en veel aanwezigen uiten hun liefde voor de Tora door twee vingers of hun gebedenboek te kussen en daarmee de rol aan te raken. De rol wordt ontdaan van zijn versieringen en mantel. Dan wordt er gelezen. Zeven mensen worden opgeroepen om een deel van de voor die week voorgeschreven lezing te doen. Omdat het lezen van de Hebreeuwse tekst lastig is, wordt dat meestal gedaan door een ander die de tekst bestudeerd heeft. Desondanks is het een eer om opgeroepen te worden. Dat een ander uit jouw naam leest, doet daar niets aan af. Iedere keer, voor en na de lezing, looft degene uit wiens naam gelezen is zingzeggend “de Eeuwige die ons de Tora gegeven heeft.” En dat wordt door de gemeente instemmend beantwoord.
Na de lezingen wordt de rol weer aangekleed en teruggezet in de heilige Arke. Soms zijn er mensen die verlangend hun arm uitstrekken: ‘blijf, kom terug!’
Iedere keer als ik een synagogedienst meemaak, raakt het me, die lofprijzing. De laatste woorden, “matan Tora” (‘Die de Tora gegeven heeft’) blijven nog dagen in mijn hoofd nazingen.


Martha Alderliesten


gepubliceerd 2017