Dit jaar vieren we voor de 70ste keer de bevrijding van Nederland. In de oorlogsjaren daarvoor, onder de bezetting, hebben we geleerd hoe belangrijk vrijheid is. Ieder jaar staan we erbij stil op 4 en 5 mei, om de slachtoffers te gedenken en om ons te bezinnen op de vrijheid. Want vrijheid is niet gemakkelijk.

Mensen zijn immers geen losse individuen, wij leven samen, en we hebben rekening te houden met elkaar, wij zijn verantwoordelijk voor elkaar. Mijn vrijheid is begrensd, mijn vrijheid eindigt waar ik anderen schaad. Wij zijn alleen samen vrij, en samen vrij zijn betekent met elkaar rekening houden, elkaar ruimte gunnen.
Vrij zijn betekent verantwoordelijk zijn, voor mijzelf, voor anderen, voor de samenleving.

Het grote verhaal van bevrijding is Exodus, het verhaal van de Uittocht. Na het feest komen dan de klachten, de botsingen, de teleurstelling, de vraag hoe het verder moet. Dan geeft de Eeuwige Zijn Tora aan Israël, leefregels die het leven in vrijheid helpen waarborgen. In de Tien Woorden gaan de eerste over het leven met God, en de laatste over het leven met elkaar.
Moord niet, breek niet in in een huwelijk, steel niet, getuig niet tegen je naaste als leugengetuige, haak niet naar het huis of de vrouw van je naaste. Kortom, laat je naaste veilig zijn.
Want moord bedreigt zijn leven, en echtbreuk zijn huwelijk.
Diefstal bedreigt zijn vrijheid – ook een mens kan gestolen worden en als slaaf verkocht, zie Exodus 21:16 – en zijn bezit. Een valse getuige bedreigt de rechtsorde (denk aan Naboth). En begeren, haken naar, betekent dat je niet te vertrouwen bent.

De vrijheid van je naaste is mede jouw verantwoordelijkheid.
Dat gaat ver, want wie is je naaste? Het eenvoudige antwoord (je broer of zus, je vriend of vriendin, je buurman of buurvrouw) voldoet niet.
In de gelijkenis van de Barmhartige Samaritaan gaat het over die vraag: wie is je naaste? Ik denk dat het antwoord is: je naaste is degene die jou nodig heeft.
Daarmee worden ons de oogkleppen afgenomen: de ruimte waarin we leven is de hele wereld, de hele mensheid gaat ons aan. Nog veel te veel mensen worden onderdrukt, zijn onvrij, en dat gaat ons aan. Wat doen wij voor hun vrijheid?


Wybrand Ganzevoort

Provinciale Werkgroep Kerk en Israël Utrecht

gepubliceerd 2015