In Nederland gedenken we de Tweede Wereldoorlog op 4 mei. Op de Joodse kalender staat ook zo’n dag: Jom Hasjoa, de dag van de vernietiging.
Men herdenkt dan de Jodenvervolging, maar ook het verzet ertegen, en daarvan is de opstand in het Getto van Warschau het bekendste voorbeeld. Die opstand begon op 19 april 1943, op de Joodse kalender 14 nisan.
In 1953 is deze gedenkdag ingesteld door de Knesset, het Israëlisch parlement. Het voorstel was toen om als datum voor Jom Hasjoa 14 nisan te kiezen, maar dat kon niet goed, want 15 nisan begint Pesach. Men heeft toen vastgesteld: Jom Hasjoa vieren we op 27 nisan. Dit jaar valt Jom Hasjoa op maandag 28 april.
Overigens hebben de Verenigde Naties een internationale herdenkingsdag geproclameerd op 27 januari, de dag dat Auschwitz werd bevrijd. 
Jom Hasjoa is in Israël een nationale herdenking. Het begint met een officiële ceremonie bij Yad Vashem, ‘s avonds. De volgende morgen om 10 uur gaan de sirenes en iedereen en alles staat stil, twee minuten lang. Vlaggen hangen halfstok.
Cabaret en bioscoop zijn gesloten. De televisie zendt aangepaste programma's uit, documentaires, muziek.
Maar niet alles staat stil. De ultra-orthodoxe groepen (de Charedim, Vromen) erkennen de dag niet, ze erkennen het gezag van de staat niet om een gedenkdag in te stellen. Nisan, de maand van Pesach, is een maand van vreugde waarin rouw niet passend is, vinden ze. Zij gedenken de doden op Tisja be’Av, de grote rouwdag in de zomer, waarop vele rampen herdacht worden, te beginnen bij de verwoesting van de Eerste Tempel (– 586) en de Tweede Tempel (70).
In Charedische wijken gaat het leven dus gewoon door als de sirenes loeien. Dat vergroot de weerstand die veel Israëli’s voelen tegen de Vromen.
Buiten Israël wordt de dag in de meeste synagoges gevierd, waarvoor men diverse liturgieën heeft ontwikkeld. Vaak steekt men kaarsen aan, leest men namen van slachtoffers, men zegt Kaddiesj.
En tienduizenden, vooral studenten, komen uit Israël en uit vele andere landen naar Auschwitz, om op deze dag een Mars der Levenden te houden, van Auschwitz naar Birkenau.
Wybrand Ganzevoort
gepubliceerd in 2014