Marokko is een prachtig land, exotisch en vriendelijk, vlakbij Europa en bijna onbekend. We waren er op vakantie; we zagen daar schitterend gedecoreerde gebouwen en vervallen krotten, grote luxe naast schrijnende armoede, woeste lege gebieden en stukken met rijke plantengroei. We zagen er ook tekenen van Joodse aanwezigheid.
Die blijkt ver terug te gaan, minstens de Romeinse tijd. Er zijn Berberstammen die van oudsher Joods heten te zijn. Onder de moslims waren ze natuurlijk tweederangsburgers, belast en beperkt tot de mellahs [ghetto’s] maar ze waren er wel en in vrij grote getale. Toen in de vijftiende eeuw de Joden (en de moslims) uit Spanje en Portugal werden verdreven konden ze in Marokko terecht.
Na 1948 gingen ze massaal naar Israël. Nu zijn er nog enkele duizenden in Marokko.

We waren in een oude synagoge, nu in gebruik als museum. Een onaanzienlijk gebouw, een huiskamer voor de gemeente. Dat was gebruikelijk. Er hing en stond nu van alles, daartussen een sjofar, een chanoeka-kandelaar.
In Marrakesh is de synagoge nog wel in gebruik, maar ook daar is de gemeente klein en het huis eenvoudig.
De gemeente is verouderd, er zijn vrijwel geen jonge mensen. Velen gaan in het buitenland studeren en komen niet terug. Als Jood leven in een moslimland is ook niet gemakkelijk, al laat de huidige overheid geen verdrukking toe en houdt ze de fundamentalisten stevig in toom. De overheid benut de banden met de grote Marokkaanse gemeenschap in Israel om bruggen te helpen bouwen in het Midden Oosten.

In Nederland is een grote Marokkaanse gemeenschap, die het niet altijd gemakkelijk heeft. Een hoofddoek, een djellaba, het wordt hier snel gezien als teken van achterlijkheid, ten onrechte vaak. Het is ook niet gemakkelijk om de jeugd op te voeden, verscheurd tussen twee werelden. De moskee en de imam helpen daar weinig bij, het Arabisch daar wordt door de jeugd niet verstaan. Onder de jeugd is er ook veel overgewaaid antisemitisme.
In Amsterdam wordt daaraan gewerkt. Daar zijn geregeld gesprekken tussen de Joodse en de Marokkaanse gemeenschap, en daar groeit de herkenning. Te vaak is het immers onbekend dus onbemind.

Wybrand Ganzevoort

(afbeelding: deurpost synagoge Marrakesh)


gepubliceerd 2009