Het heeft mij altijd verbaasd dat een Hebreeuwse volksstam uit Egypte wegtrok en duizenden jaren, later als Volk en Staat Israël, zijn bevrijdingsfeest viert. Zijn het de rituelen? Is het de kracht van hun religie? Maar ook niet-religieuze Joden vieren Pesach. Is het hun saamhorigheidsgevoel, veroorzaakt door hun eeuwenlange diaspora? Je wordt als Jood geboren, kunt er niet zelfstandig over beslissen, omdat anderen zeggen dat je het bent.
Laatst werd bij het radioprogramma "Standpunt nl" de vraag voorgelegd: "Moeten wij na 60 jaar onze bevrijding nog herdenken?"
Ik ben iemand van vóór de oorlog en voor ons gezin kwam de bevrijding in de hongerwinter, toen onze gastvrije boerenfamilie ons met een Duitse legertruck ophaalde om naar het Groningse boerenland te verhuizen.
Maar hoe prent je je kinderen in dat ze geen eten mogen weggooien, omdat je zelf honger hebt gehad? Hun antwoord was vaak: "Ja, maar wij niet!" Een wijze rabbijn zou gezegd hebben:"Eet geschiedenis, mijn zoon!" Had ik ze een paar dagen moeten laten vasten?
In de oorlog heb ik vriendinnetjes gehad die opeens verdwenen. Dit brengt me op het schuldgevoel dat velen van onze generatie meedragen. Het is de persoon van Anne Frank, ook een leeftijdgenootje van mij, die mij nog altijd met diep verdriet vervult...
De provincie Groningen werd eind april bevrijd door de Canadezen, die met hun tanks de boerenweilanden bezetten. Het was uitbundig feest. Later kwam de bevrijding van het hele land. Nog later werden onze Indische landgenoten bevrijd. Nu is 4 mei dodenherdenking, 5 mei feestdag en 15 augustus Indiëdag.
Onze nationale bevrijding vieren is nu al een discussiepunt. Voorlopig zullen we hem nog wel blijven herdenken want bij "Standpunt" was 3/4 er vóór.
Na de oorlog hoorden we vol verbijstering over de Sjoa. We zagen vol verbazing hoe uit alle hoeken van de wereld Joden naar hun land gingen om daar de Staat te stichten. Nog is er geen uniforme manier van gedenken van Jom ha Sjoa maar het begint te komen. Aan de vooravond wordt ieder jaar in de voormalige Hollandsche Schouwburg in Amsterdam, thans onderdeel van het Joods Historisch Museum, een herdenking gehouden. Dit jaar werd ook in Utrecht deze treurdag door christenen herdacht in een avondwake op 8 mei om 19 uur in het "Broodhuis" ("Bethlehem") naast de synagoge aan de Springweg.
Kan het symbolischer? Het is zoals hun rabbijnen ook ons leerden: "Vergeten is ballingschap, gedenken, dat is bevrijding!”


Tjitske van Winzum-Smid


Gepubliceerd 2005